Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

16 grudnia 2022 roku

Sąd Rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy w Warszawie w I Wydziale Cywilnym w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Mateusz Janicki

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym 16 grudnia 2022 roku w W.

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 400 (czterysta) euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 1 117 (tysiąc sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

I. Stanowiska stron

(...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. 400 euro z odsetkami ustawowymi od 1 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Wskazała, że dochodzi zryczałtowanego odszkodowania nabytego od pasażerki, która miała rezerwację na obsługiwany przez pozwaną rejs, a która z uwagi na overbooking nie została przewieziona tym lotem (pozew k. 3-6).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Wskazała, że niewpuszczenie cedentki powódki na pokład wynikło z zaniedbania biura podróży, które wyczarterowało samolot u pozwanej, a nie z winy pozwanej (sprzeciw od nakazu zapłaty k. 31-34).

II. Ustalenia faktyczne

E. K. zawarła z (...) sp. z o.o. umowę, w świetle której miała spędzić wczasy na R. w terminie od 23 lipca 2021 r. do 30 lipca 2021 r. W ramach tej umowy przewidziano powrót lotem obsługiwanym przez pozwaną (...) planowanym 30 lipca 2021 r. w godzinach 18.05-19.55 (bezsporne, nadto rezerwacja k. 15, 63).

(...) sp. z o.o. przelot zorganizowała w ten sposób, że wyczarterowała od pozwanej samolot dla całej swojej wycieczki. Pozwana nie zawierała z uczestnikami wycieczki osobnych umów ani nie miała wpływu na to, ilu osobom (...) sp. z o.o. wyda rezerwacje na obsługiwany przez nią rejs (bezsporne, nadto odpowiedź na reklamację k. 19, korespondencja k. 20-21).

Z uwagi na to, że miejsc w samolocie pozwanej było mniej niż pasażerów, którym (...) sp. z o.o. wydało rezerwacje na obsługiwany przez pozwaną rejs, 29 lipca 2021 r. przeniesiono m.in. E. K. na inny lot, mianowicie obsługiwany przez R. rejs (...) planowany na ten sam dzień (30 lipca 2021 r.) w godzinach 21.30-23.25 (zmieniona rezerwacja k. 16, karta pokładowa k. 17, korespondencja wewnętrzna pozwanej k. 43-46).

4 września 2021 r. E. K. przelała na powódkę swoje roszczenie przeciwko pozwanej o zapłatę zryczałtowanego odszkodowania z rozporządzenia nr 261/2004 (bezsporne, nadto umowa cesji k. 13).

Powódka zażądała od pozwanej zapłaty zryczałtowanego odszkodowania reklamacją z 17 listopada 2021 r., doręczoną pozwanej 24 listopada 2021 r. (bezsporne, nadto reklamacja k. 12, potwierdzenie nadania k. 18, przyznanie przez pozwaną k. 33). 9 grudnia 2021 r. pozwana rozpoczęła korespondencję celem wyjaśnienia przyczyn niewpuszczenia pasażerki na pokład (korespondencja k. 46). 20 grudnia 2021 r. pozwana, zamiast merytorycznie ustosunkować się do reklamacji, zażądała od pełnomocnika powódki pełnomocnictwa, mimo że stale z powódką koresponduje w analogicznych sprawach oraz mimo że sama pod swoimi pismami zamieszcza nieczytelny podpis na pieczęci (...) (k. 35). Następnie do 8 lutego 2022 r. zwlekała z nadaniem odpowiedzi na reklamację z 22 grudnia 2022 r., w której negatywnie rozpatrzono żądanie powódki (k. 40, 41).

III. Ocena dowod ów

Powyższy stan faktyczny był między stronami bezsporny, ponadto wynikał z szeregu dokumentów. Spór koncentrował się na zagadnieniu prawnym.

IV. Ocena prawna

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Między stronami bezsporny był fakt „niewpuszczenia pasażerki na pokład samolotu” (k. 4v, 32), bezsporne było również i to, że winę za to zdarzenie ponosi biuro podróży a nie pozwana (przewoźnik) – spór koncentrował się natomiast na zagadnieniu prawnym, czy w takim wypadku należy się od obsługującego przewoźnika odszkodowanie.

Strony posługiwały się jednak pojęciem „odmowy przyjęcia na pokład” w sposób potoczny. W rzeczywistości bowiem mieliśmy do czynienia nie z odmową przyjęcia pasażerki na pokład, tylko z odwołaniem jej lotu. Pasażerka bowiem dzień przed wylotem została poinformowana przez biuro podróży, że nie zostanie przewieziona lotem pozwanej, na który miała rezerwację, i zamiast tego przeniesiono ją na inny rejs (k. 61-62). W rozumieniu rozporządzenia nr 261/2004 mieliśmy zatem do czynienia nie z odmową przyjęcia na pokład (art. 2 lit. j) tylko z odwołaniem lotu (art. 2 lit. l).

Ta prawna kwalifikacja, odmienna niż przyjmowana przez strony, objęta jest jednak zakreśloną przez powódkę podstawą faktyczną tj. zespołem faktów, z których wywodzi ona swoje żądanie. Podstawą tą była bowiem sytuacja, w której pasażerka, która miała rezerwację na lot obsługiwany przez pozwaną, nie została nim przewieziona ( vide k. 4v). Istnieje w tym zakresie ugruntowane orzecznictwo SN, w świetle którego, po pierwsze, pozew należy odczytywać zgodnie z intencjami powoda a nie ograniczać się do literalnego brzmienia (postanowienie z 14.07.2017, II CZ 33/17; wyrok z 6.11.2015, II CSK 56/15; wyrok z 23.05.2013, I CSK 555/12), po drugie, w przypadku stwierdzenia, że umowa, na postawie której powód dochodzi wynagrodzenia jest nieważna, sąd powinien orzec o obowiązku zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, co nie narusza związania żądaniem pozwu (wyrok z 11.03.2010, IV CSK 401/09; wyrok z 24.05.2007, V CSK 25/07; wyrok z 21.03.1997, II CKN 58/97 – casusy powszechnie występujące w sporach budowlanych, gdzie w toku procesu okazuje się, że umowa o roboty dodatkowe, na którą powołuje się wykonawca robót, w rzeczywistości nie została ważnie zawarta), tym samym zmiana reżimu odpowiedzialności na inny nie stanowi zmiany podstawy faktycznej, skoro nadal orzeka się na podstawie tego samego zespołu faktów, z których niektóre okazały się nieudowodnione lub nieprawdziwe (zawarcie umowy w przykładzie dot. robót budowlanych, ugruntowanym w orzecznictwie, oraz stawienie się na lotnisku i niewpuszczenie do samolotu, jak chodzi o niniejszą sprawę – nadal bowiem stan faktyczny: czy to „wykonanie robót” czy „nieprzewiezienie lotem, na który pasażer miał rezerwację” jest aktualny).

Należy też zauważyć, że wobec sposobu obrony pozwanej oraz zakresu sporu między stronami (ograniczającego się do kwestii: „czy przewoźnik czarterowy odpowiada za zaniedbania biura podróży”), rzecz powyższa nie miała znaczenia, skoro pozwana nie kwestionowała nawet w kontradyktoryjnym procesie faktu odmowy wpuszczenia pasażerki na pokład po stawieniu się przez nią do odprawy, poddając pod osąd kwestię, czy odpowiada za zaniedbania biura podróży.

Wobec orzekania na posiedzeniu niejawnym (vide wniosek k. 31v) w trybie art. 1481 § 1 k.p.c., na którym strony nie są obecne, nie znajdował zastosowania wymóg z art. 1562 k.p.c. uprzedzania o możliwości orzekania na innej podstawie prawnej, ponadto brak było podstaw do dodatkowego przedłużania w tym celu postępowania, mając na uwadze, że dla zawodowych pełnomocników wyspecjalizowanych w sporach na gruncie rozporządzenia nr 261/2004, gdzie istnieją łącznie 3 uzasadnienia dla zryczałtowanego odszkodowania (opóźnienie, odwołanie, odmowa przyjęcia na pokład), żadna z 3 kwalifikacji prawnych nie powinna stanowić zaskoczenia ( vide orzecznictwo SN: wyrok z 14.12.2017, V CSK 121/17; wyrok z 30.11.2016, III CSK 351/15; wyrok z 25.06.2015, V CSK 528/14; wyrok SN z 27.04.2016, II CSK 556/15). Zresztą pełnomocnik pozwanej, który dysponował korespondencją wewnętrzną swojego mocodawcy, którą zresztą złożył w sprawie, musiał widzieć, że wynika z niej, że pasażerka nie stawiła się do odprawy (k. 100), bo po zgłoszeniu overbookingu konieczne było „zdjęcie jej” z listy pasażerów (k. 89

Podstawą prawną relewantną dla oceny żądania był art. 5 ust. 1 lit. c w zw. z art. 7 ust. 1 lit. c rozporządzenia nr 261/2004. Poza sporem w sprawie było nieprzewiezienie powódki lotem, na który miała wykupioną rezerwację (tj. lotem (...)) do W., co w rozumieniu rozporządzenia stanowi odwołanie lotu. (...) bowiem przesądził, że przy ocenie, czy miało miejsce „odwołanie” czy „opóźnienie” lotu, istotne jest, czy lot został wykonany zgodnie z pierwotnie przewidzianym rozkładem, a zmianie uległa jedynie godzina (wtedy mówimy o „opóźnieniu”). Odwołanie ma natomiast miejsce wtedy, jak wiążąco wyjaśnił to pojęcie (...), kiedy przewoźnik zapewnia przewóz pasażerów w ramach alternatywnego lotu o innym rozkładzie, czyli przenosi pasażerów na inny lot (wyrok C-402/07). Ponadto (...) wskazał, że przepisy rozporządzenia posługują się pojęciem „odwołania »ich« lotu” (art. 1 ust 1 lit. b, motywy 10 i 17), i akcentując kwestię, że przy zmianie planu podróży ma miejsce odwołanie „»ich« pierwotnie przewidzianego lotu” (wyrok C-83/10). Relewantne jest zatem, czy konkretny pasażer został przewieziony tym konkretnym lotem, na który miał rezerwację, czy też jego plan podróży został zmieniony, bo przeniesiono go na inny lot. Ponieważ pasażerkę przeniesiono na inny lot, w rozumieniu prawa unijnego wykładanego zgodnie z wiążącym orzecznictwem (...) jej (pierwotny) lot został odwołany i zaproponowano jej zmianę planu podróży w postaci innego lotu.

W sprawie akcentowane jednak przez pozwaną było, że to nie ona zawierała umowę z pasażerką tylko biuro podróży, i że to nie z jej winy pasażerka nie podróżowała rejsem, na który miała rezerwację, tylko z winy biura podróży. Istotnie, to biuro podróży zarezerwowało miejsca na lot obsługiwany przez pozwaną większej liczbie pasażerów niż było dostępnych miejsc w samolocie, a następnie w związku z tym przeniosło pasażerkę na inny rejs. Kwestia ta jednak była przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i jest na potrzeby stosowania rozporządzenia nr 261/2004 przez sądy wszystkich państw członkowskich wiążąco przesądzona na korzyść pasażerów (i niekorzyść przewoźników lotniczych), a z uwagi na zasadę działania i stosowania prawa unijnego wykluczona jest polemika z tym rozstrzygnięciem i przyjmowanie innej wykładni prawa unijnego niż przyjął (...).

Konieczne jest w tym miejscu zaakcentowanie, że stosowanie prawa unijnego (a taki charakter ma niewątpliwie rozporządzenie nr 261/2004) różni się zasadniczo od stosowania prawa krajowego. O ile bowiem stosowanie prawa krajowego oparte jest na paradygmacie prawa stanowionego, w świetle którego źródłem prawa są przepisy, a nigdy orzeczenia, które mogą stanowić jedynie opinie, cenne aczkolwiek niewiążące niezależnych sądów, o tyle w przypadku prawa unijnego mamy do czynienia z wyodrębnieniem wykładni tego prawa i powierzeniem jej Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pozostawieniem sądom krajowym stosowania prawa (wyłożonego przez (...)) w okolicznościach faktycznych konkretnej rozpoznawanej sprawy. Istotą bowiem prawa unijnego jest jego jednolity charakter na całym wspólnym rynku. Żeby uniknąć nadmiernej długości wywodu, dość wskazać, na przykładzie niniejszej sprawy, że zaprzeczeniem istoty prawa unijnego (jednolitego) byłaby sytuacja, gdyby w zależności od wytoczenia niniejszego powództwa przed sądem polskim czy greckim (a takie sądy wchodziły w grę w przypadku powódki) – prawo to byłoby w inny sposób rozumiane. Celem jednolitej regulacji co do odpowiedzialności przewoźników za opóźnienia i odwołania lotów jest zapewnienie równego traktowania wszystkim unijnym pasażerom, niezależnie od tego, z usług jakiego z sądów korzystają, a także równego traktowania linii lotniczych, tak żeby mogły prowadzić uczciwą, niezachwianą rozbieżnościami na gruncie wykładni prawa, konkurencję – co byłoby niemożliwe, gdyby przykładowo sądy polskie, co do zasady rozpoznające sprawy przeciwko polskim przewoźnikom przyjmowały bardziej liberalną wykładnię niż sądy greckie rozpoznające co do zasady sprawy przeciwko greckim przewoźnikom.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 21 grudnia 2021 r. wydanym w połączonych sprawach C-146/20, C-188/20, C-196/20 oraz C-270/20 przesądził tymczasem, że wiążąca jest rezerwacja wystawiona pasażerowi przez biuro podróży, niezależnie od tego, czy pozostawała ona w zgodzie z ustaleniami między biurem podróży a przewoźnikiem lotniczym i nawet niezależnie, czy takie ustalenia w ogóle wcześniej zostały podjęte. W casusach będących kanwą dla wyroku (...) biura podróży podały w rezerwacjach inne godziny lotu niż ustalone później z przewoźnikiem. Przewoźnicy w związku z tym twierdzili, argumentując analogicznie jak pozwana w niniejszej sprawie tj. z odwołaniem się do tzw. „zdrowego rozsądku”, że skoro nigdy nie oferowali (ani pasażerowi, ani biuru podróży) lotu w danych godzinach, to nie można na podstawie tych godzin (które podało wyłącznie biuro podróży, bez ustalenia z przewoźnikiem) ustalać opóźnienia przewoźnika i wiązać z tym odpowiedzialności przewoźnika za opóźnienie. Innymi słowy, że skoro zaniedbanie wystąpiło po stronie biura podróży, to biuro podróży powinno być wyłącznie odpowiedzialne za ewentualne szkody po stronie pasażerów. Jednakże (...) jednoznacznie przesądził, że rezerwacja potwierdzona przez biuro podróży jest równoważna, jeśli chodzi o rozporządzenie nr 261/2004, z rezerwacją potwierdzoną przez przewoźnika (pkt. 51, zob. nadto art. 2 lit. g. rozp. (...)), i że w każdym wypadku legitymowany biernie i odpowiedzialny za wypłatę odszkodowań jest obsługujący przewoźnik lotniczy a nie biuro podróży (pkt. 62 wyroku), który dopiero następnie może dochodzić od biura podróży, z którym współpracuje, odpowiednich roszczeń regresowych (pkt. 61 wyroku). Zaakcentował też, że wysoki poziom ochrony pasażerów gwarantowany rozporządzeniem nr 261/2004 musi skutkować taką wykładnią jego przepisów, że dla pasażera ustalenia na relacji biuro podróży – przewoźnik są bez znaczenia (pkt. 60 wyroku). Dość wskazać, że ta linia orzecznicza jest konsekwentnie utrzymywana w dalszym orzecznictwie, w szczególności w wyroku (...) z 6 października 2022 r., C-436/21, w którym przesądzono, że również jeśli biuro podróży zorganizuje lot łączony składający się z 2 połączeń 2 różnych przewoźników, mimo że przewoźnicy ci w ogóle ze sobą nie współpracowali i nie związani byli jakąkolwiek umową, to mimo to każdy z nich odpowiada za opóźnienie całego lotu łączonego i nie może zasłaniać się żadnymi stosunkami prawnymi łączącymi go, czy to z biurem podróży, czy z drugim przewoźnikiem.

Przenosząc powyższą wiążącą wykładnię rozporządzenia nr 261/2004 na grunt niniejszej sprawy, nie ulega wątpliwości, że pasażerka miała potwierdzoną rezerwację w rozumieniu rozporządzenia nr 261/2004 – mianowicie wystawiony przez biuro podróży dokument określający obsługującego przewoźnika, nr lotu oraz godzinę wylotu i przylotu ( vide pkt. 51 wyroku (...) C-146/20). Nie ulega też wątpliwości, że jej lot został odwołany – nie została bowiem nim przewieziona tylko przeniesiona na inny lot. Co więcej, nie ulega wątpliwości, że przyczyna nieprzewiezienia powódki lotem, na który miała potwierdzoną rezerwację, leżąca po stronie biura podróży, nie zwalnia z odpowiedzialności pozwanej, bowiem to pozwana jest „obsługującym przewoźnikiem” i to tylko ona posiada wyłączną bierną legitymację procesową. Co nie budzi wątpliwości, na gruncie roszczeń pasażerów wywodzonych z rozporządzenia nr 261/2004 biura podróży (organizatorzy turystyki) nie posiadają w ogóle legitymacji biernej (ta jest bowiem przynależna „obsługującym przewoźnikom”), gdyby zatem przyjąć forsowaną przez pozwaną wykładnię (sprzeczną z wykładnią (...), która wiąże wszystkie sądy państw członkowskich), wówczas pasażer w ogóle straciłby możliwość dochodzenia swoich praw, nie ma bowiem możliwości na zasadach ogólnych dochodzić zryczałtowanego odszkodowania (tj. bez wykazania konkretnej szkody w majątku) za niedogodności związane z nieodbyciem podróży danym lotem, na który miało się rezerwację.

Przywoływany przez pozwaną wyrok tutejszego sądu z 24 października 2021 r., I C 2257/21 zapadł przed dokonaniem przez (...) wykładni prawa unijnego wyrokiem z 21 grudnia 2021 r. (C-146/20), natomiast do oddalającego apelację od tego orzeczenia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie (V Ca 1020/22) nie sporządzono uzasadnienia, z kolei w ustnych zasadniczych motywach rozstrzygnięcia, z którymi sąd się zapoznał, nie odniesiono się w ogóle do wiążącego orzecznictwa (...). Należy zarazem wskazać, że po zapadnięciu wyroku (...) zapadają orzeczenia (również w tut. sądzie, chociażby wyrok z 11 stycznia 2022 r., I C 1703/21).

Na koniec należy odnieść się do podnoszonego przez pozwaną argumentu, że „sprawa została wnikliwie rozpatrzona i załatwiona przez biuro podróży”. Otóż biuro podróży jedynie wypłaciło pasażerce koszty przejazdu między P. (gdzie zakończył się alternatywny lot) a W. (gdzie miał zakończyć się lot, na który pasażerka miała rezerwację) – który pasażerka musiała samodzielnie sobie zorganizować (vide k. 60-62). Tymczasem w niniejszym postępowaniu dochodzone jest zryczałtowane odszkodowanie za niedogodności polegające na tym, że pasażerka nie została przewieziona lotem, na który miała rezerwację, tylko innym lotem. Zaakcentowania wymaga, że pasażerowi przysługują kumulatywnie (a nie alternatywnie) w razie odwołania jego lotu: zarówno zmiana planu podróży tj. przewiezienie go do miejsca docelowego innym połączeniem (jeśli połączenie to kończy się w innym mieście, również zapewnienie tranzytu do miejsca docelowego, ewentualnie zwrócenie jego kosztów, jak w niniejszej sprawie), a dodatkowo (a nie zamiast) wypłata zryczałtowanego odszkodowania. Wynika to w oczywisty sposób z art. 5 ust. 1 rozp. (...), który jasno wskazuje, że pasażerom, których lot odwołano przysługuje i roszczenie z lit. a (tj. m.in. zmiana planu podróży – zob. art. 8 ust. 1 lit. b i c – do których odsyła art. 5 ust. 1 lit. a), i roszczenie z lit. c (tj. zryczałtowane odszkodowanie na podstawie art. 7 ust. 1, do którego odsyła art. 5 ust. 1 lit. c).

Jeśli chodzi o wysokość zasądzonego roszczenia, wynika ono z art. 7 ust. 1 lit. b i bezspornej między stronami długości lotu (między 1500 a 3500 km).

Jeśli chodzi o odsetki, zostały zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu od 1 stycznia 2022 r. Podstawą prawną jest art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 205c ust. 2 pr. lotn., w świetle którego przewoźnik lotniczy ma 30 dni na rozpatrzenie reklamacji. Po upływie ww. okresu, jeśli mimo zasadności roszczeń pasażerów nie wypłaci im odszkodowań, popada w opóźnienie. Na gruncie niniejszej sprawy bezsporne było, że reklamacja została doręczona pozwanej 24 listopada 2021 r. (k. 33), tym samym pozwana najpóźniej 24 grudnia 2021 r. (tj. z upływem 30-dniowego terminu z art. 205c ust. 2 pr. lotn.) powinna była wypłacić powódce odszkodowanie. Zarzut pozwanej, że „reklamacja była niekompletna”, a tym samym nie wywarła skutku prawnego w postaci uruchomienia biegu 30-dniowego ustawowego terminu na jej rozpatrzenie, z uwagi na niedołączenie przez powódkę pełnomocnictwa, nie zasługiwał na uwzględnienie. Stanowisko pozwanej nie ma żadnych podstaw prawnych. Postępowanie reklamacyjne jest postępowaniem odformalizowanym (reklamacje mogą być składane nawet e-mailowo). Trzeba mieć na uwadze, że pozwana pozostaje w stałej współpracy z powódką i codziennie otrzymuje do wypłaty roszczenia od powódki i jej pełnomocnika. Tym samym piętrzenie trudności formalnych w postaci wymogu nadsyłania w każdej sprawie dokumentu pełnomocnictwa nie może być uznane przez sąd za skuteczne odsunięcie rozpoczęcia biegu terminu na wypłatę odszkodowania.

V. Koszty procesu

O kosztach sąd orzekł na podstawie odpowiedzialności za wynik procesu stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.c. Pozwana jako przegrywająca obowiązana jest zwrócić poniesione przez powódkę koszty, na które złożyły się: opłata od pozwu (200 zł), opłata skarbowa od złożonego dokumentu pełnomocnictwa (17 zł) i wynagrodzenie adwokata stosownie do § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (900 zł).

Z. ądzenia:

- odnotować uzasadnienie;

- odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej r. pr. K. B. przez umieszczenie w portalu informacyjnym.

W., 23 stycznia 2023 roku asesor sądowy M. J.